Ongehoord - Verzamelde vrouwen

Conservator Jorien Soepboer deed in 2024 onderzoek naar meer dan dertig vrouwen in de collectie van Museum Gouda. Van de gedurfde gravin Jacoba van Beieren en de pionierende schoonschrijver Maria Strick, tot de invloedrijke kunstenaar Charley Toorop, glasgraveerder Johanna Breebaart die haar talenten inzette voor de emancipatiebeweging van de 19e eeuw en de hedendaagse Goudse Rkia Majourhate.

Mazen in een mannenwereld
Van huisvrouwen tot kunstenaars, vrouwen hebben altijd een onmiskenbare rol gespeeld, ondanks de beperkte erkenning in hun tijd. Vrouwen in alle lagen van de samenleving hebben in de vroegmoderne tijd aanzienlijke zelfstandigheid, maar ze laten maar weinig tastbare sporen na. In de archieven worden de meeste vrouwen enkel aangeduid als huisvrouw, echtgenoot, moeder of dochter van een man. Hoe positioneerde zij zich in een wereld die vaak door mannen werd gedomineerd?

Vrouwenwerk
In de sporen van de Franse revolutie van 1789 en de Verlichting, krijgen vrouwen tijdelijk meer ruimte, maar in de 19de eeuw volgt een conservatieve tegenreactie. Vrouwen worden nadrukkelijk naar de huiselijke sfeer verbannen. Deze ongelijkheid leidt eind 19de eeuw tot de eerste tastbare emancipatiebeweging met als resultaat: vrouwenkiesrecht.

Emancipatiegolven
Tussen de twee wereldoorlogen lijkt een andere tijd aangebroken. Vrouwen dringen door in de politiek, de wetenschap, muziek en literatuur. Maar in de jaren vijftig worden vrouwen weer massaal opgesloten in het ideaalbeeld van de bevallige echtgenote achter het aanrecht. Dit leidt eind jaren zestig tot een tweede feministische golf. Josine de Bruyn Kops (1940 – 1987) heeft als directeur van Museum Gouda een belangrijke rol, zij is de eerste die een feministisch beleid voert en werk van vrouwelijke kunstenaars aankoopt.

Met dank aan
Het onderzoek naar de vrouwen in de collectie van Museum Gouda werd mogelijk gemaakt dankzij het Conservatoren Stipendium van het Cultuurfonds.

• 'Portret van Hendrica Swanenburg (1732-1801), dochter van Leonard Swanenburg', Pierre Frédéric de la Croix (1742) website
• 'Portret van Péronne Arntzenius' (circa 1892), Willem Bastiaan Tholen
• Rkia (2023), Khalid Amakran
• 'De Stearine Kaarsenfabriek het kaarsen pakken' (1905), Jan Toorop
• 'Vaas met decor met vogels' (1905), Francien Sanderus